ఆరొందల యేళ్ళనాటి తెలుగు రుచులు డా. జి వి పూర్ణచందు

ఆరొందల యేళ్ళనాటి తెలుగు రుచులు

డా. జి వి పూర్ణచందు

“మరీచి ధూళీ పాళి పరిచితంబులు మాణి/బంధాశ్మ లవణ పాణింధమములు

బహుళ సిద్ధార్థ జంబాల సారంబులు/పటురామఠామోద భావితములు

తింత్రిణీక రసోపదేశ దూర్ధురములు/జంబీర నీరాభి చుంబితములు

హైయంగవీన ధారాభిషిక్తంబులు-లలిత కస్తుంబరూల్లంఘితములు

శాకపాక రసావళీ సౌష్టవములు

భక్ష్యభోజ్య లేహ్యంబులు పానకములు

మున్నుగా గల యోగిరంబులు సమృద్ధి

వెలయగొని వచ్చె నొందొండ విధములను”

గుణనిథి భ్రష్టుడయ్యాడు. ఉన్న ఊరు వదిలేసి పారిపోయాడు. దారిలో ఓ శివాలయం కనిపించింది. అక్కడో భక్తుడు తెల్లవారుఝామున నైవేద్యం పెట్టటానికి ఘుమఘుమల వంటకాలు సిద్ధంగా ఉంచాడు. నైవేద్యం పెట్టే సమయం అవుతోంది. ఒకవైపు శివభజన జరుగుతోంది. గుణనిథి కాసేపు భజనలో కూచున్నాడు. ఆకలి మీద ఉండటంతో, సందు చూసుకుని ఆ వండిన పదార్థాలు దొంగతనం చేద్దామని గర్భాలయంలో దూరాడు. అక్కడ దీపం వత్తి కొండెక్కుతోంది. తన బట్ట చింపి వత్తిని చేసి వెలిగించాడు. ఆ వెలుగులో కనిపించిన వంటకాలను ఈ పద్యంలో వర్ణించాడు శ్రీనాథుడు:

1.                  మరీచి ధూళి పాళి పరిచితాలు: మిరియాలపొడి చల్లి తయారు చేసిన ఆహార పదార్థపు పోగు. ఇది హాటు వంటకం

2.                  మాణిబంధాశ్మ లవణ పాణింధమములు: మాణిబంధం అంటే సైంధవలవణం అని అర్థం. దాన్ని ఇంకా నొక్కి చెప్పటానికి ‘అశ్మలవణం’ అని కూడా అన్నాడు. అశ్మ అంటే రాయి. పాణింధమం అంటే చేతులతో నొక్కి చేసిన పిండివంట. బియ్యప్పిండి లేదా జొన్నపిండిలో తగినంత ఉప్పు వేసి ముద్దగా కలిపి, అందులో శనగపప్పు లేదా పెసరపప్పు నానబెట్టి కలిపి బోర్లించిన తప్పాల మీదగానీ, పెనం మీద గానీ చేతులతో వత్తి కాల్చిన అట్టుని తప్పాలచెక్క అంటారు. ఈ పాణింధమం అలాంటి వంటకమే కావచ్చు. ఇది సాల్ట్ వంటకం.

3.                  బహుళ సిద్ధార్థ జంబాల సారంబులు: సిద్ధార్ధం అంటే ఆవాలు. జంబాలం అంటే అడుసు. ఈ పదాన్ని ఇక్కడ కూరల్లో గ్రేవీ అంటామే దానికి అన్వయించి ఉంటాడు శ్రీనాథుడు. బహుళ సిద్ధార్ధ జంబాల సారాలు అంటే ఆవపిండి గ్రేవీ ఎక్కువగా ఉండే ఆవడల్లాంటి అనేక వంటకాలు.

4.                  పటు రామఠామోద భావితములు: ఇంగువకు అనేక వందల రెట్లు పిండిని కలిపి అమ్ముతుంటారు. ఒరిజినల్ ఇంగువ ఆమడ దూరం నుండే ఆ వాసన తెలిసేంత ఘాటుగా ఉంటుంది. ఆఫ్ఘనిస్తాన్, ఇరాన్ పరిసర ప్రాంతాల్లో ఇంగువ చెట్లు పెరిగే దేశాల దేశాల  పేర్లతోనే రామఠం, బాహ్లీకం అంటూ ఇంగువను పిలుస్తారు. పటు రామఠా మోద భావితములు అంటే, బాగా నాణ్యమైన ఇంగువ ఘుమాయించే వంటకాలు అని!

5.                  తింత్రిణీక రసోపదేశ దూర్ధురములు: చింతపండు రసం బాగా కలిపి చేసిన మెండైన వంటకాలు

6.                  జంబీర నీరాభి చుంబితములు: నిమ్మరసం పిండిన వంటకాలు

7.                  హైయంగవీన ధారాభిషిక్తంబులు: హైయంగవీనం అంటే తొలినాటి ఆవుపాల వెన్నని కరిగించిన నెయ్యి అని కొందరు, ఏ

రోజు పెరుగు ఆరోజే చిలికి తీసిన వెన్నను కరిగించిన నెయ్యి అని మరికొందరూ చెప్తారు. సద్యోఘృతం లేదా తాజా నేతిని ధారగా పోస్తే, ఆ నేతిలో మునిగితేల్తున్న వంటకాలు

8.                   లలిత కస్తుంబరూల్లంఘితములు: లలిత కస్తుంబరు లేదా కొత్తింబరు అంటే లేత కొత్తిమీర. బాగా పరిమళించేలా   

           కలిపిన వంటకాలు.  

9.                   శాకపాక రసావళీ సౌష్టవములు: వండినతరువాత, వండకమునుపుకూడా సౌష్టవం కలిగిన కూరగాయలతో చేసిన రుచికరమైన కూరలు.

10.              భక్ష్యభోజ్య లేహ్యంబులు పానకములు: భక్ష్యాలు (కొరికి తినవలసిన పిండివంటలు), భోజ్యాలు (నమిలి మింగవలసిన అన్నమూ, కూరలు వగైరా), లేహ్యాలు (చప్పరిస్తూ తినవలసిన హల్వా, కేసరి లాంటివి), చోష్యాలు(చూష్యాలు-పీలుస్తూ సేవించే పులుసు చారు వగైరా), పానీయాలు(పాయసాలు, కీరు,సూపు వగైరా) ఇలా ఐదు రకాల ఆహార పదార్థాలు. మన భోజన విధానంలో కనిపిస్తాయి.

ఈ పద్యంలో తెలుగువారి రోజువారీ వంటకాలను ప్రస్తావించాడు శ్రీనాథుడు. ఉల్లంఘితములు, అభిచుంబితములు, దూర్ధురములు లాంటి పదాలను అవలీలగా ప్రయోగించేశాడాయన.  

తెలుగు భోజనంలో గొప్పతనం గురించి రకరకాల కొత్తవంటకాల గురించి శ్రీనాథుడు చాలా విషయాలు చెప్పాడు. వాటిని ఇప్పటికీ మనం పేర్లు మార్చుకుని వాడుకుంటున్నాం.

శ్రీనాథుడి కారణంగా తెలుగు వారి ఆహార సంస్కృతిలోని ప్రత్యేకత పదిలంగా కనిపిస్తోంది.